زبان مادری

با عرض سلام مجدد به خوانندگان گرامی برگی از تاریخ، به مناسبت«روز جهانی زبان مادری.»
من در تاریخ ۲۱ / ۲ / ۲۰۲۳، برگی از تاریخ را به مناسبت «روز جهانی زبان مادری» در فیسبوک منتشر کردم. یکی از خوانندگان گرامی بنام ((kamal snai، سوالی را تحت عنوان « فیر کردنی زمانی کوردی له ناو ریزه کانی کومه له تا که ی به رده وام بوو؟» را برای من ارسال کرده بود.
من این سوال را برای رفیق گرامی کاک رشاد مصطفی سلطانی فرستادم که با حفظ امانت داری جواب ایشان را به خوانندگان گرامی تقدیم خواهم کرد. شمس الدین امانتی. ۲۴ / ۲ / ۲۰۲۳

فێر کردنی زمانی کوردی لە ناو کۆمەلەدا تا کەی بەردەوام بووە؟
ئەم پرسیارە لە دوو ئاستدا شیاوی لێکۆڵینەوە و وەڵام دانەوەیە.
١- لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان: کۆمەلە هەر لە شاری سنەوە و جەناب دوکتور ئەمیر حەسەن پور پۆلی خوێندنی زمانی کوردی دانا و زۆر کەس بەشداریان کرد. سەردەمی شەڕی داسەپاو لە سنە و مەریوان و شارەکانی تری کوردستان، تەنانەت بە هیمەتی جەماوەر دەرفەت و کات بۆ دامەزراندنی پۆلی کوردی هەبوو. بەڵام شەر ئەو پڕۆسەیەی تێک شکاند. لە بۆکان کۆمەلە دەستی دایە نووسینی کتێبی کوردی و سەرجەم سێ کتێبی پۆلەکانی یەک، دوو و سێ ئامادە کرد کە بە رەنگی لە ئاڵمان چاپ کراون. هاوکات کۆمەڵە کومیسیونی ئاموزش و پەروەرشی پێک هێنا، کە خوازیارانی (پێشمەرگە – موعەلیمی) لە دەورە جۆراوجۆرەکان بەشداریان دەکرد. کۆمەڵە سێ ٣ دەورەی دانا. لە گوندی هاچی دەرە ی سابڵاغ کە بەرپرسی کاک ناسری حیسامی بوو، لە گوندی ئاجی کەند لە بۆکان و ئاوایی سیسیرلە سەردەشت کە بەرپرسی ڕەشاد مستەفا سوڵتانی بوو. ژمارەی بەشدار بوەکان لە نێوان بیست و پێنج ٢٥ تا سی٣٠ کەس بوون. کە پاش لێکۆلینەوە و ئیمتحانی وانە جیاکان و خوێندنی زمانی کوردی، چەکدار دەبوون ووەک موعەلیم – پیشمەرگە بۆ دێهاتی ئازاد کراو دەڕۆیشتن. ئەم پڕۆسەیە تاساڵی ١٩٨٣-١٩٨٢ بەردەوام بوو. پاشان هێزی کۆمەڵە بەرەو باشور کۆچی کرد. و دوژمن ناوچەکانی گرتەوە و پڕۆسەی فیر بوونی زمانی کوردی کەوتە بەر تیغی دیکتاتوری و هەڵپێچرا. لە گوندی وەتەمیشی موکریان خۆم شاهید بووم کە بڕوانامەی ئاخری ساڵ یانی کارنامە بە زمانی کوردی بە قوتابیان درا. و سەرمان سوڕما کە حکومەت ئەو بەڵگە و سەنەدەی، ساڵی دوایی لە خوێندکاران قەبووڵ کرد. من لە وتارێکدا وێنەی بڕوانامەکەم بڵاو کردوەتەوە و ئیستا نازانم لە چ جێگایەک ئارشیو کراوە.
٢- لە باشوری کوردستان: کاتێک کۆمەڵە لە باشور گیرسایەوە، بەخێرایی ئوڕگانەکانی هەڵدەسوڕان. کومیسیونی فێر کردن و بارهێنانی، دیسانەوە کاری تەرجومە و فیر کردنی زمانی کوردی لە ئەستۆ گرت. زۆر ترین کاری گوروهی تەرجومە دەر کردنی گۆڤاری کومونیست بە زمانی کوردی و پێشڕەوی کوردی بوو. لە ئورگانی ئاموزشی پێشمەرگە تازەکان کەم تا کورتێک زمانی کوردی دەگوترایەوە. لە ئوردووگای مالومە لە باشور کۆڕو کۆمەڵی خوێندکارانی زمانی کوردی باش بوو. پێشڕەوی کوردی لە شارەکانی باشور قەدەغە کرابوو وبەعس پێشڕەوی کوردی لە ماڵی هەرئازادیخوازێکی کورد گرتبا تاوان بوو. بەرنامە کوردیەکانی رادیو کۆمەڵە وەک ناوەندی فێر بوونی زمانی کوردی، بۆ بیسەران و تەنانەت بۆ پێشمەرگەکان نرخی بەرزی هەبوو. کتێبە کوردیەکانی کۆمەڵە لە وڵاتی سوید وەک کتێبی مەدرەسەکان ئیستاش مامۆستایانی زمانی کوردی کەڵکی لێ وەر دەگرن. و پێم وایە ئەو کتێبانە تەنیا یادگاری گرانبەهای بزووتنەوەی چەپی کوردستانە. بێگومان کتێبەکان بە زمانی زانستی و دوور لە خورافات نوسراون. کۆمەلەڕچەیەکی بەرزی شکاند. نووسەرانی کتێبەکان: ناسری حیسامی، ڕەشاد مستەفا سوڵتانی، مەحموود سەجادی، ڕەحیم تلووعی فەر، ڕەحیم ئەمینی، ئازاد قازی زادە و …
لە گەڵ ڕێزی بێ پایانم . ڕەشاد – مستەفا سوڵتانی. ۲۳ / ۲ / ۲۰۲۳