مبارزان کمونیست
دیمانەی بڵاوکراوەی ئینتەرناسیۆنال لەگەڵ حەمید تەقوایی
وەرگێڕانی بۆ کوردی:کاوە عومەر
ئینتەرناسیۆناڵ: لەم دواییانەدا دەقێکتان بەناونیشانی “پەیمانی پابەندبوون بە ئازادی حزبەکان و چالاکی سیاسی” بڵاوکردۆتەوە و بانگەوازتان بۆ هەموو هێزە سیاسییەکان کردووە بچنە پاڵ ئەم پەیمانە. ئامانجەکانتان بۆ داڕشتنی ئەم پەیمانە چین؟
حەمید تەقوایی: مەبەست لەم پەیمانە، وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت، زامنکردنی ئازادییە سیاسییەکانە لە هەلومەرجی دوای ڕووخانی کۆماری ئیسلامیدا.
بەگشتی لە نێوان ڕووخانی حکومەتەکان بە دەسەڵاتی شۆڕش و دامەزراندنی سیستەمی داهاتوو، دۆخێک هەیە کە پێی دەوترێت قۆناغی ڕاگوزەر. ئەم دۆخە ناسەقامگیرە و ئەگەری ئەوە هەیە ئەو هێزانەی لەڕووی ڕێبازو و ستراتیژەوە لەگەڵ شۆڕشدا نەبوون و لە پێناوی بەرژەوەندیەکانیاندا بەدوای شۆڕشدا ڕاکێشراون، لە ژێر ناوی یاسا و ڕێسا و هەوڵی ڕێگری لە ئاژاوەگێڕی و پاساوی لەو جۆرە بۆ ریگری لەبەرەوپێشچونی زیاتری شۆڕش بۆ گەیشتن بەئامانجە ئینسانی و ئازادیخواز و یەکسانیخوازەکانی بکەن. تەنانەت بەدووریش نازانرێت کە کۆنەپەرستی ڕووخێنراو لە بەرگی دیکەدا چالاک بێتەوە و هەوڵی زیندووکردنەوەی نەزمی ڕابردوو لە ژێر ناو و بەرگی جیاوازدا بدات. لەم دۆخەدا زامنکردن و دەستەبەرکردنی ئازادییە سیاسی و مەدەنییەکان زۆر گرنگە. ئازادکردنی زیندانیانی سیاسی و هەڵوەشاندنەوە و سڕینەوەی چەمک و توێژی زیندان و زیندانی سیاسی، کە بەزۆری لەژێر ناونیشانی کارکردن دژی ئاسایشی نەتەوەیی و یاخیبوون و تێکدانی نەزمی گشتی و هتد، قەدەغەکردنی سزای لەسێدارەدان بۆ هەر هۆکار و بیانوویەک، هەڵوەشاندنەوەی هێزە سەرکوتکەرەکان، ئازادی دەربڕێنی بێ مەرج، چاپەمەنی، خۆپیشاندان، مانگرتن و هتد لەو ڕێوشوێنانەن کە پێویستە ڕاستەوخۆ دوای ڕووخانی کۆماری ئیسلامی جێبەجێ بکرێن. ئەم ئازادییانە بە تایبەت لە هەلومەرجی ئینتقالیدا، گەرەنتی ئەوە دەکەن کە جەماوەری خەڵک بتوانێت بە وشیاریەوە و ئازادانە و لە هەلومەرجێکی سەلامەتدا سیستەمەکان هەڵبژێرێت.
خاڵێکی تری گرنگ ئەوەیە کە لە پڕۆسەی شۆڕشدا جەماوەری خەڵک لە ڕێکخراو و کۆمیتە و کۆمەڵە و شورا و هەموو جۆرە ڕێکخراوێکی سەندیکا و سیاسییدا ڕێکدەخرێن. پێویستە ئەم جۆرە ڕێکخراوانە بەفەرمی بناسرێن و بەهێز بکرێن. ئەوەندەی پەیوەندی بە حزبی ئێمەوە هەیە، ئێمە دەمانەوێت هەر جۆرە حکومەتێک لە سەرووی خەڵکەوە هەڵبوەشێتەوە و لە شوراکان یان ڕێکخراوەی لە جۆری شوراکاندا، سەربازییەکی گەل لەسەر بنەمای دامەزراند. ئەم داواکارییە لە پەیمانەکەدا پێشنیار نەکراوە چونکە پەیوەندی بە جۆری سیستەمی داهاتووەوە هەیە و نەک بە هەلومەرجەکانی دیاریکردنی ئەم سیستەمە. مەبەست لە پەیماننامەکە دابینکردنی هەلومەرجی گونجاوە بۆ دیاریکردنی سیستەمی داهاتوو لەلایەن جەماوەری خەڵکەوە و بە بۆچوونی ئێمە لە ئەگەری پشتیوانی سیاسیدا خەڵک سیستەمی شورای خوازراومان هەڵدەبژێرێت.
ئینتەرناسیۆناڵ: چ گەرەنتییەک هەیە کە بڕگەکانی ئەم پەیمانە دوای ڕووخانی کۆماری ئیسلامی جێبەجێ بکرێن؟
حەمید تەقوایی: گرنگترین گەرەنتی چاوەڕوانی و پێشبینی کۆمەڵگایە لە هەمووحزب و هێزە سیاسییەکان بۆ جێبەجێکردنی ئەو مەرجانە. لەم ڕوانگەیەوە، پەیمانەکە هەنگاوێکی دیپلۆماسی نییە و تەنیا پەیوەندی بە پەیوەندی نێوان لایەنەکانەوە هەیە، بەڵکو کارێکی سیاسیشە بە ئامانجی باشترکردنی داواکاری و هۆشیاری و تێڕوانینی جەماوەری خەڵک سەبارەت بە ئازادییە سیاسی و مەدەنییەکان. و ئەمەش لایەنێکی گرنگە.
لە قۆناغی ڕاگوزەردا، تاکە ئاماژە و خاڵی پشتیوانی بۆ پارت و هێز و کەسایەتییە سیاسییەکان کە لە دڵی شۆڕشدا چالاک بوون، دەسەڵاتی شەقامە. لەم قۆناغەدا نە دیپلۆماسی و پەیوەندی حزب و حکومەتەکان لە سەرووی خەڵکەوە، نە ئەو یاسا و نەریتانەی کە شۆڕش چەقاندووە، نە یەکەم ڕێگەی خوێن و پەیوەندییە بۆماوەییەکان، ئۆلیگارشی و هتد ئەو جەماوەرە خەڵکەی لە دڵی شۆڕشدا ڕێکخراون، ڕێگە بەم کارە نادەن و حزبە شۆڕشگێڕەکانی وەک حزبەکەی ئێمەش لە مەیداندان بۆ ئەوەی ئەمە ڕوونەدات. پەیمان لەمەودوا بە کۆمەڵگا ڕایدەگەیەنێت کە دەبێت چاوەڕوانی چی لەو حزبانە بکات کە بانگەشەی لەگەڵ ئازادی و شۆڕش دەکەن و چۆن دەبێت خراپ لە چاک جیابکاتەوە.
ئینتەرناسیۆناڵ: ئایا کاریگەری ئەم پەیمانە بەستراوەتەوە بە وەڵامدانەوەی لایەنەکانی ترەوە؟ وە ئەگەر لایەنەکان وەڵام نەدەنەوە ئایا ئەم پلانە بێ کاریگەر نابێت؟
حەمید تەقوایی: بێگومان هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ ئەوەی زۆرترین لایەن بچێتە پاڵ ئەم ڕێککەوتنە. بەڵام ئەو ڕوونکردنەوە کە لە سەرەوە دام، دەبێ ئەوە ڕوون بووبێتەوە کە پەیمانەکە ئامانجێکی سیاسی دیاریکراویش لە پێوەندی لەگەڵ هۆشیاری گشتیدا بەدوای خۆیدا دەهێنێت. ئێمە هەوڵدەدەین گوتاری گشتی لە دەوری ئەو داواکاری و داخوازییە تایبەتانەی کە پەیماننامەکە ڕایگەیاندووە، یەکبخەین وە هیوادارم حزب و هێزە سیاسییەکانی دیکەش لەگەڵمان بن لەم هەوڵەدا.
خاڵێکی تر کە دەبێت لێرەدا ئاماژەی پێبکەم ئەوەیە کە حزبەکان تەنیا لایەنی پەیمانەکە نین. داواکارییەکانی پەیمانەکە ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە ڕێکخسنی چالاکی و بەفەرمی ناساندنی هەموو ڕێکخراو و کەسایەتییە چالاکەکانی شۆڕشەوە هەیە و هیوادارم ڕێکخراو و کەسایەتی و چالاکوانانی ناوەوە و دەرەوەی وڵاتیش بەشداری ئەم پەیمانە بکەن.
ئینتەرناسیۆناڵ: پێگەی حیزبەکان لە ئایندەی وڵات لە دوای کۆماری ئیسلامی چۆن دەبینن؟ ئایا حزبەکان دیاری دەکەن یان خەڵک بڕیار دەدەن؟ یان هەردووکیان؟ بە تایبەتی تۆ چ ڕۆڵێک بۆ حزبی کۆمۆنیستی کرێکاری دەزانیت؟
حەمید تەقوای: بێ گومان دەسەڵاتی گەل لە پرۆسەی شۆڕشدا، چ پێش ڕووخانی حکومەت و چ دوای ڕووخانی حکومەت، یەکلاکەرەوەیە، بەڵام لە پێشکەوتن و بەرهەمهێنانی شۆڕشدا، لە بەدیهێنانی ئامانجی ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی، کە ئامانجی شۆڕشی ئێستا و هەموو شۆڕشەکانی سەردەمی ئێمەیە، ڕۆڵی هەیە، حزب و هێزی سیاسی ڕێکخراو دیارن.
بەتایبەتی حیزبە شۆڕشگێڕەکان، حیزبەکانی وەک حزبی ئێمەن، کە شۆڕش هەر لە سەرەتای دروستبوونیانەوە بەشێکی گرنگی ستراتیژی و ڕێباز و تەبلیغات و چالاکییەکانیان بووە، ڕۆڵ و کاریگەرییەکی گرنگیان هەیە هەم لە پرۆسەی ڕووخاندنی حکومەت و هەم لە داڕشتنی سیستەمی داهاتوودا . شۆڕش لە هەلومەرجی بابەتییەوە سەرچاوە دەگرێت و لە ئیرادەی حزبەکانەوە نییە، بەڵکو لە دروستکردنی زەمینە بۆ شۆڕش، کێشانی ئاسۆی شۆڕش لە بەردەم کۆمەڵگا و نیشاندانی زەرورەت و خواستراوی ئەو لایەنانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن، و ئەمەش ڕێک ئەو ڕۆڵەیە کە حزبەکەمان لە پێوەندی لەگەڵ شۆڕشی ئێستادا دەیگێڕێت.
لەسەر ئاستی گشتی دەکرێ بڵێین سیاسەت و ئەدای حزبەکان لە پرۆسەی شۆڕش و بە ئاراستەی ڕووخاندنی حکومەت، فاکتەری ڕاستەوخۆ و بنچینەیی کێشکردنی کۆمەڵایەتی و پێگەی سیاسییان لە قۆناغی دوای… ڕوخاندنی. وەک ئاماژەم پێدا، لە شۆڕشدا دەسەڵاتی خەڵک، یان وەک مەتافۆرێک، دەسەڵاتی شەقام، یەکلاکەرەوەیە و حزب و هێز و ڕێکخراو و کەسایەتییە سیاسییەکان ئیعتباری خۆیان لە شەقامەوە وەردەگرن. بەدەستهێنانی ئەم شانازییە لە بەرامبەردا پەیوەستە بە نوێنەرایەتیکردنی قووڵترین ڕەخنە و ناڕەزایەتی بەرامبەر بەو دۆخەی کە هەیە و دەستەبەرکردنی ڕیزەکانی خەڵکی شۆڕشگێڕ لە شەڕی ڕووخاندنی حکومەتدا. ئەمە ئەو شێواز و سیاسەتەیە کە حزبی ئزبی ئێمە لە پێوەندی لەگەڵ شۆڕشی ئێستا پەیڕەوی لێدەکات.
میتۆد و سیاسەتی گشتی ئێمە لە دڵی ئەم شۆڕشەدا قووڵترکردنەوەی ڕەخنە و ناڕەزایەتی خەڵکە بەرامبەر بە حکومەت و تەواوی ئەو سیستەمەی کەهەیە وێنەیەکی ڕوون و ڕادیکاڵ لە دروشمی ژن ژیان ئازادی ، یەکخستنی هێڵێکی فراوانە لە کەسانێک کە ناڕازین لە دۆخی ئێستا، کە بە جەختکردنەوە لەسەر بنەمای ئارەزووە قووڵە مرۆیی و گشتگیرەکانی جەماوەری خەڵکە، و ئەوەش بۆ دوورکەوتنەوەیە لە هەر جۆرە بەربەست و وێستگەیەکی وەستان کە ڕاستڕەو و سازشکار و دژە -هێزە شۆڕشگێڕەکان یان “شۆڕشگێڕە بەرژەوەندی خوازەکان” لەسەر ڕێگای شۆڕش دروستی دەکەن.
تەنانەت دوای ڕووخاندنی حکومەتیش، گرنگترین ئامانجمان بەدیهێنانی ئامانج و داخوازییە شۆڕشگێڕییەکانی خەڵکە. ئێمە خوازیاری خستنەلاوەی هەر جۆرە حکومەتێک لە سەرووی و بەشداری ڕاستەوخۆی جەماوەری خەڵک لە ئیدارەی کۆمەڵگاداین.
لە کۆتاییدا پێویستە ئەوەتان بیر بخەمەوە کە چوار ساڵ لەمەوبەر حیزبەکەمان بەڵگەنامەیەکی وەک پەیمانی شۆڕش و ڕزگاری کۆمەڵگا بڵاوکردەوە، کە بە ڕوونی سیاسەت و ئاراستە و ئامانجەکانمان لە هەلومەرجی شۆڕشگێڕانەی ئێستا و دوای ڕووخانی حکومەت ڕوون دەکاتەوە. بڵاوکردنەوەی پەیمانەکە کارێکی دیاریکراوە بەرامبەر بەو ئامانج و ستراتیژەی کە لەم بەڵگەنامەیەدا ڕاگەیەندراوە.
١٦ی نۆڤەمبەری ٢٠٢٢
