نادر بکتاش واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی, مارکس و دیکنز و شکسپیر

واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی, مارکس و دیکنز و شکسپیر

نادر بکتاش

11/02/13

مارکس در کاپیتالش از شکسپیر هم حرف می زند.

شاید اگر خودش دوره ای از زندگیش را در انگلستان نمی گذراند, قادر نمی‌شد که سرمایه واقعی را ببلعد و هضم کند و کاپیتال را بنویسد که از زمانش تا امروز دیگر نه فقط برای زحمتکشان چارگوشه جهان قرآن و انجیل است که برای خود سرمایه داران هم چشمه الهام برای استثمار بیشتر و کم خطرتر  و اداره بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول و اکسیزن دادن به اتحادیه اروپا شده است. می‌دانم که کسانی که نوشته‌های مرا خوانده اند  می‌دانند که به سینِما وادبیات علاقه دارم و می‌دانم که کسان زیادی هم از بین همین کسان تصور می‌کنند که این علاقه زیادی شور است.

//////////////////////////////////////

دیكنز را محبوب‌ترین و به قول عده‌ای بزرگترین نویسنده انگلستان به شمار می‌آورند. چقدر در این ابراز علایق افراط شده و چقدر از این توجهات بر مبنای واقعیت استوار است؟

«محبوب‌ترین» و «بزرگ‌ترین» دو چیز متفاوت است. دیكنز، لااقل در زمان خود، بی‌تردید محبوب‌ترین نویسنده انگلستان به‌حساب می‌آمد، اما كسانی كه در مورد «بزرگی» او اظهار نظر كرده‌اند، همه متفق‌القول نبوده‌اند. اظهار نظر درباره بزرگی یك نویسنده، یعنی جایگاه او در تاریخ ادبیات، تأثیر او بر نویسندگان بعدی، نوآوری او در حوزه ساختار و پیچیدگی تفسیری كارهای او، این‌ها به معیارهای منتقد بستگی دارد. كسانی مثل هنری جیمز و ویرجینیا وولف كه از دیكنز انتقاد كرده‌اند طبعاً معیارهایی متفاوت از معیارهای عامه خوانندگان به‌كار گرفته‌اند. در مورد محبوبیت دیكنز در عصر خود و حتی پس از آن، چه در انگلستان چه خارج از انگلستان تردیدی نیست و به جرأت می‌توان گفت دیكنز پس از شكسپیر محبوب‌ترین نویسنده انگلیسی در جهان است. دیكنز به دلیل حمایت از قشر فقیر و طبقات پایین اجتماع مخصوصاً در شوروی سابق بسیار محبوب بود. كارل ماركس می‌گوید: دیكنز و دیگر رمان‌نویسان عهد ویكتوریا بیش از تمامی سیاستمداران و اخلاق‌گرایان و مبلغان، مردم را با واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی آشنا كرده‌اند.

به نظر من راز محبوبیت دیكنز در دو چیز بود. اولاً او نویسنده قدرتمندی بود، هم زبان را قدرتمند به‌كار می‌گرفت، هم شخصیت‌های به‌یادماندنی خلق می‌كرد. او اولین رمان خود «اسناد پیك ویك» (این رمان ظاهراً به فارسی ترجمه نشده) را در سن 25 سالگی نوشت كه از نظر بازار بسیار موفقیت‌آمیز بود. اما عامل دیگر كه كمتر از عامل اول در موفقیت و محبوبیت او بی‌تأثیر نبود، این بود كه او روح زمانه خود، یعنی عصر ویكتوریا را به‌خوبی درك كرد و به شاخص‌ترین نویسنده این عصر تبدیل شد. هیچ یك از رمان‌نویسان عصر ویكتوریا كه نه تعداد آنها كم است و نه افراد ضعیفی هستند، به خوبی او ارزش‌ها و آرمان‌های این عصر را در آثارشان منعكس نكرده‌اند. رمان‌های دیكنز تصویری آرمانی و نه واقعی از فقر، تلاش، پشتكار، و عشق ارائه می‌كنند. در این رمان‌ها، فضیلت پاداش می‌یابد و خطاكار به كیفر اعمال خود می‌رسد. این رمان‌ها كه همگی پی رنگ ساده‌ای دارند و پایان خوشی پیدا می‌كنند، یك نكته اخلاقی را به خواننده گوشزد می‌كنند و آن این‌كه چگونه باید ویكتوریایی خوبی باشد.

دیكنز نه تنها روح زمانه خود را درك كرد، بلكه ذوق و سلیقه عامه را هم راهنمای كار خود قرار داد. معروف است كه او چون داستان‌هایش را به صورت پاورقی منتشر می‌كرد و پس از انتشار هر قسمت از خوانندگان خود بازخورد می‌گرفت، گاه جهت داستان‌ها را تغییر می‌داد تا انتظارات خواننده را برآورد. دیكنز در رمان «آرزوهای بزرگ» كه شاید بهترین رمان او باشد، عناصر اصلی پنج نوع رمان رایج در زمان خود را در این داستان گنجانده است. این پنج نوع رمان عبارتند از رمان «چنگال نقره‌ای» كه قهرمان آن اشراف هستند و مردم عادی در مورد زندگی آنها بسیار كنجكاوند، رمان «زندان» كه موضوع آن قتل و جنایت و زندان و دنیای زیرزمینی جنایتكاران است، رمان «گوتیك» كه رمان وحشت است، رمان رمانتیك كه موضوع آن عشق است و بالاخره رمان اجتماعی مثل «اولیورتوییست» كه به مسائل اجتماعی می‌پردازد. تلفیق عناصر این پنج رمان و گنجاندن آن‌ها در یك رمان بیش از آن‌كه از نبوغ دیكنز حكایت كند، حاكی از اهمیتی است كه دیكنز برای خوانندگان خود قائل است.

اگر با ملاك‌های امروزی درباره ساختار و محتوای داستان‌های دیكنز قضاوت كنیم، آن‌ها را داستان‌هایی خسته‌كننده با پیرنگ‌های بسیار بسیط می‌یابیم. تعدد آدم‌ها در داستان و حجم داستان بیانگر پیچیدگی داستان نیست. منتقدین دیكنز هرگز نقش اجتماعی و سیاسی قدرتمندی را كه دیكنز در انگلستان و در جهان ایفا كرده انكار نمی‌كنند، اما نوشته‌های او را به جهت صحنه‌های احساسی، وقایع غیر معقول و شخصیت‌های آرمانی و باور نكردنی نوشته‌های قدرتمندی نمی‌دانند.

Read more: http://www.motarjemonline.com/forum/showthread.php?507-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2-%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%B2%D8%8C-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B3%D8%A8%DA%A9-%D9%88%DB%8C&p=815#ixzz2KXVPR04K
Under Creative Commons License: Attribution Non-Commercial

*  انگلس و مارکس

http://mobarez-k.com/nader32/Engels.pdf