مبارزان کمونیست
انتخابات پارلمانی در ترکیه بیم ها و امیدها!
جمال کمانگر
در ترکیه، روز یکشنبه آینده ۷ ژوئن ۲۰۱۵ انتخابات پارلمانی برگزار میشود. برای نظام پارلمانی در دنیای سرمایه داری این اتفاق ساده ای است! “نمایندگان” مردم در دمکراسی نیابتی هر ۴ یا ۵ سال طی یک مراسم پر زرق و برق و با هزینه میلیونها دلار به پارلمان راه پیدا میکنند و رای دهندگان را برای دوره معین به خانه میفرستند. اما برای بورژوازی در قدرت و اپوزیسیون در کشورهایی که با کشمکش ها و بحرانهای متعدد روبرو هستند انتخابات پارلمانی میتواند دردسر ساز باشد. بعد از فروپاشی امپراطوری عثمانی، ترکیه نوین “کمال آتاتورک” دورهای مختلفی را پشت سر گذاشته است. از نسل کشی ارمنی ها تا انکار مردم کرد زبان در ترکیه، از کودتای نظامیان تا سرکوب جریانات چپ و رادیکال!
ترکیه به دلیل موقعیت ژئوپولتیکی که در جهان دارد همواره در یکی از بلوک بندی های جهانی قرار گرفته است. هر چند ترکیه عضو ناتو است اما بعد از فروپاشی بلوک شرق و پیوستن کشورهای اروپای شرقی به ناتو اهمیت گذشته اش را از دست داده است. عضویت در اتحادیه اروپا همواره یکی از خواسته های بورژوازی ترکیه بوده است که تاکنون راه به جایی نبرده است. هیئت حاکمه ترکیه به خوبی از عضویت در ناتو برای پیشبرد اهداف بلند پروازانه اش در خاورمیانه و آسیای میانه سود برده است.
حزب اسلام گرای “عدالت و توسعه” به رهبری رجب طیب اردوغان در طی سیزده سالی که در قدرت بوده است توانسته است به درجه ای زیادی اقتصاد بحران زده ترکیه را سر و سامان دهد و از این موفقیت برای اهداف ایدئولوژیکش استفاده کند. اما دوران رونق اقتصادی ابدی نیست. میزان بیکاری که در سال ۲۰۱۲ هشت درصد بود امروز بیش از ۱۰ درصد است. رشد اقتصادی ترکیه از ۵،۴ درصد به کمتر ۹،۲ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که سال گذشته اردوغان میلیونها دلار خرج ساخت کاخ ریاست جمهوری در آنکارا کرد. سرکوب اعتراضات پارک “گزی” استانبول در سال ۲۰۱۳ و تلاش برای اسلامیزه کردن جامعه ترکیه اهداف بلند مدت حزب عدالت و توسعه را به نمایش گذاشت.
ترکیه بعد از اعتراضات انقلابی در کشورهای تونس و مصر و سایر کشورهای عربی نقش فعالی در شکل دادن به جریانات اسلامی و بوِیژه اخوان المسلمین داشت. برگزاری کنگره جهانی اخوان المسلمین در استانبول و دعوت از رهبران جریانات اسلامی برای کنگره حزب مذکور، میزان نفوذ حزب اردوغان در منطقه را نشان داد. بحران سوریه و جنگ داخلی در آن کشور به بلوک بندی های جهانی شکل سیاسی- نظامی داد و عملا آنها را در میدان نبرد در مقابل همدیگر قرار داد. جنگ نیابتی بلوک ترکیه، عربستان و دول غربی از یک سو و دول روسیه، چین، ایران، سوریه و حزب الله از طرف دیگر، این مناقشه خونین را به سمت فروپاشی کشور سوریه سوق داده است. نتیجه این جنگ نیابتی تاکنون صدها هزار نفر کشته و زخمی و میلیونها نفر آواره شده اند. بلوک ترکیه، عربستان و قطر در عروج و مسلح کردن جریانات اسلامی “جبهه النصره”، “داعش” و “ارتش آزاد سوریه” و “احرار الشام” نقش موثری داشتند. عروج داعش در سوریه و محاصره شهر کوبانی اوج حمایت ترکیه از این جریانات وحشی اسلامی بود.
رای دهندگان ترک زبان در این متن با تمایل رجب طیب اردوغان و “حزب عدالت و توسعه” برای تغییر قانون اساسی از نظام پارلمانی به نظام ریاست جمهوری با قدرت نامحدود روبرو شده اند. بیم رای دهندگان ترک زبان از قدرت نامحدود ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان با تمایلات اسلامی باعث شده است که کل جامعه ترکیه با حساسیت به انتخابات در پیش رو نگاه کنند.
احزاب سنتی نظیر حزب جمهوری مردم و حزب جنبش ناسیونالیستی به تنهایی از پس حزب عدالت و توسعه برنمی آیند. پایگاه سنتی این احزاب پان ترکیسم و مخالفت شدید به اقلیت ۲۵ درصدی کرد زبان آن کشور است. این احزاب نه از شخصیت کاریزمایی مثل اردوغان بر خوردارند و نه برنامه اقتصادی متفاوتی از حزب حاکم دارند. بنابراین به تنهایی قادر به جلوگیری از تغییر قانون اساسی نخواهند شد.
دراین میان حزب دمکراتیک خلق به رهبری صلاح الدین دیمیرتاش اگر بتواند ۱۰ درصد از آراء را بدست آورد کل معادلات حزب “عدالت و توسعه” را به هم خواهد زد. در ترکیه بعد از کودتای نظامیان در سال ۱۹۸۰ قانونی برای جلوگیری از ورود احزاب چپ، اسلامی و کردها توسط نظامیان تصویب شده است که ورود به پارلمان منوط به عبور از ده درصد آرای کل مردم است. حزب دمکرتیک خلق برای عبور از این سد نیاز داشت که برنامه حزبش را طوری تغییر دهد که توجه غیر کرد زبانان را هم به خود جلب کند. پیروزی ائتلاف “سیریزا” در یونان و “پودومس” در اسپانیا الهام بخش “حزب دمکراتیک خلق” در ترکیه شده است. بخش زیادی از جمعیت کرد زبان ترکیه به دلایل اقتصادی و سیاسی حامی اصلی “حزب عدالت و توسعه” بوده اند. اما تغییر رویکرد حزب دمکراتیک خلق از محلی به سراسری بودن شانس زیادی به این حزب داده است تا از سد ۱۰ درصد رای عبور کند. رویکرد سیاسی این حزب سوسیال دمکراسی، تمرکز زدایی و توجه به دولتهای محلی، دفاع از حقوق اقلیتهای مذهبی و دفاع آشکارا از حقوق همجنس گراها در جامعه سنتی ترکیه، باعث شده است که بخش زیادی از لیبرالهای ترکیه روی موفقیت حزب “هه ده په” سرمایه گذاری کنند.
در مورد مسئله کرد در ترکیه، از نظر دمیرتاش “پ کاکا بخشی از واقعیت بحران ترکیه است و باید با آنها رابطه برقرار کرد. ما پ کا کا را به عنوان مشکل نگاه نمی کنیم بلکه پ کا کا نتیجه مسئله (کرد) است.”
احزاب سنتی و بویژه حزب “عدالت و توسعه” از عروج دمیرتاش به عنوان یک شخصیت کاریزماتیک به شدت هراسناک هستند. میدیای وابسته به این حزب تبلیغات کثیفی علیه وی راه انداخته اند از اینکه سال گذشته دیده شده که دمیرتاش گوشت خوک خورده است یا از زبان دولت رسما گفته شده است که “دمیرتاش تروریست پاره وقت است” و یا ارتباط وی با پ کا کا به رای دهندگان گوشزد میشود. اردوغان در یک متینگ انتخاباتی در کردستان ترکیه قران را در هوا می چرخاند و قسم میخورد تنها مسلمان واقعی ایشان است و حزب دمکراتیک خلق این طور نیست. این قران چرخانی به دلیل پشت کردن بخش زیادی از رای دهندگان محافظ کار کرد به حزب وی و روی خوش نشان دادن به دمیرتاش است.
تمام نظر سنجی ها حکایت از این دارند که “حزب دمکراتیک خلق” بین ۹ تا ۱۲ درصد آراء را به خود اختصاص میدهد و این به معنی ۶۰-۷۰ نماینده در پارلمان ۵۵۰ نفره ترکیه است. بحث تقلب در انتخابات مطرح است. اردوغان برای تغییر قانون اساسی به ۳۳۰ نماینده نیاز دارد. صرف نظر از دوری و نزدیکی به حزب دمکراتیک خلق، سئوال این است آیا این حزب به رهبری دمیرتاش روز یکشنبه میتواند جلوی بلند پروازی های رجب طیب اردوغان را بگیرد؟ آیا میتواند ترکیه را از خودکامگی اردوغان حفظ کند؟ آیا پیروزی این حزب میتواند “مسئله کرد” در ترکیه را حل کند؟ قطعا هر نتیجه ای حاصل شود ترکیه آبستن تحولات جدی خواهد شد.
***
