فاتح شیخ -سوریه: وحشت بی پایان

سوریه: وحشت بی پایان

 

فاتح شیخ

 

غروب دوشنبه نوزده سپتامبر رژیم بشار اسد به وقفه عملیات جنگی که حاصل توافق آمریکا و روسیه بود خاتمه داد و طبعا گروههای مسلح مخالف خود را مسئول آن قلمداد کرد. کمی بعد همه هجده کامیون امداد رسانی صلیب سرخ به شهروندان محاصره شده حلب در آتش بمباران سوخت، بیست و یک امدادرس جانباختند و بخش دیگری از محیط زندگی و مدنیت جامعه به ویرانی و نابودی کشانده شد. در چند روز گذشته بمبارانهای بشکه ای توسط نیروی هوایی رژیم ادامه داشته است. ازجمله سرتاسر روز جمعه شرق حلب زیر بمباران شدید بوده و تلفات آن به نزدیک صد تن ازجمله تعدادی کودک خردسال رسیده است. همزمان بشار جعفری نماینده رژیم در سازمان ملل پیشاپیش امکان هرگونه آتش بس تا پایان اکتبر را منتفی اعلام کرد. پیداست که رژیم میخواهد از این فرصت برای کسب پیروزی جنگی بر مخالفان استفاده کند. هدفی که تاکنون موفق به تحقق آن نشده است. به نظر میرسد که شکست توافق اخیر به تشدید بیسابقه جنگ خواهد انجامید. طرفهای درگیر جنگ سوریه از نو آن جامعه جنگ زده ویران شده را به تونل سناریوی سیاه وحشت بی پایان برگردانده اند.

 

دو هفته پیش آمریکا و روسیه توافق کردند که از غروب دوشنبه دوازده سپتامبرآوای جنگ ولو موقتا خفقان بگیرد، عملیات جنگی ولو نسبتا محدود گردد و در صورت یک هفته ادامه وقفه در عملیات جنگی، آنها پای آتش بس پایدارتری بروند و زمینه را برای تجدید مذاکرات و پایان دادن جنگ فراهم سازند. اما غرش بمب افکنها از نو فضای زندگی شهروندان را درهم درید و آتش مرگ و ویرانگری بیشتر بر آن باراند.

 

توافق اخیرآمریکا و روسیه چندین ماه در کانالهای چانه زنی و معامله گری در منگنه کشمکشهای جاری اوکراین و لهستان و اروپای شرقی و غیره گیر کرده بود و دچار تاخیر شده بود. اما آخر سر ناگزیر شدند در مورد جنگ سوریه برسر پروسه پرپیچ و خم و شکننده ای در راستای برقراری آتش بس ماندگار به توافق برسند. ظاهرا دو دولت به این نتیجه رسیده اند که در میدان جنگ سوریه هیچیک از آنها قادر نیست دیگری را عقب براند، اگر نخواهند پای جنگ فراگیرتر مستقیمی بروند – که در حال حاضر هیچیک از آنها نمیخواهند- پس ادامه جنگ سوریه به صلاح مصالح پراگماتیستی و معامله متقابل آن دو دولت در عرصه سیاست جهانی نیست.

 

دولت روسیه درست یک سال پیش تصمیم گرفت با دخالت مستقیم هوایی و زمینی خود در جنگ سوریه، تناسب قوا را به سود رژیم بشار اسد تغییر دهد. تغییر نسبی محدود در تناسب قوای نظامی مشهود است، اما در عمل روشن شد که تعیین کننده نبوده است. رژیم بشار اسد با وجود حمایت بیدریغ روسیه و از آن بیشتر جمهوری اسلامی باز نتوانست حلب را از تصرف گروههای مسلح مخالف خود خارج کند. اکنون دولت روسیه به اذعان وزیر خارجه اش لاوروف و یک مقام بالای دیگر آن، در “باتلاق” جنگ سوریه فرو رفته است بی آنکه به هدف مطلوب مورد نظرش دست یافته باشد.

 

توافق اخیر آمریکا و روسیه یعنی از زاویه آن دو دولت، جنگ در سوریه به پایان ناگزیر رسیده است. پنج سال است جنگ بر پیکر پاره پاره و ویران شده مدنیت آن جامعه ادامه دارد و چشم اندازی برای پایان آن از راه پیروزی یک طرف بر آن دیگری دیده نمیشود. در روزهای گذشته هر دو وزیر خارجه آمریکا و روسیه بر مضمون و جهت توافق خود و ادامه تلاش برای به کرسی نشاندن آن تاکید کرده اند. در آن توافق نه از کلمه “آتش بس” بلکه از عبارت “کاهش خشونت” در راستای آماده کردن زمینه برای آتش بس نسبتا پایدارتر استفاده شده است، چرا که آتش بس فوریه گذشته اجرا نشد و مذاکرات معروف به “ژنو ۳” بی نتیجه رها گشت. این بار روسیه و آمریکا میکوشند طرفهای زیر حمایت خود را به پذیرفتن ناگزیری پایان دادن جنگ وادارند.

 

اما آنها خود هم توافق دوجانبه شان را نقض کردند. چند روز پس از آنکه رژیم بشار اسد زیر بار راه دادن به کاروان امداد سازمان ملل نرفت، هواپیماهای آمریکا به ارتش آن رژیم ضربه زدند وگفتند اشتباه بوده است! روشن است که اشتباهی در کار نبوده بلکه هدف ارسال پیام تهدید نظامی بوده است. به نظر میرسد که هواپیماهای روسیه (یا سوریه) هم به کاروان امداد صلیب سرخ حمله کرده اند و حاشا میکنند تا پیام نظامی متقابل خود را ارسال کرده باشند. پیداست که حاصل پیامهای تهدید متقابل چیزی جز تشدید بیشتر جنگ نیست.

 

جنگ در سوریه نه در ادامه اعتراضات مردمی مارس ۲۰۱۱ بلکه در ادامه رقابتهای قدرتهای جهانی و منطقه ای برسر تقسیم مجدد مناطق نفوذ در منطقه حساس و استراتژیک خاورمیانه برپا شده و به صورت تصاعدی شدت پیدا کرده است. کشور سوریه حلقه واسط تعیین کننده ای است در استراتژی مورد نظر جمهوری اسلامی ایران برای امتداد حضور و نفوذ خود از مسیر عراق و سوریه و لبنان به دریای مدیترانه. همزمان حلقه واسط تعیین کننده ای است در استراتژی دولتهای صاحب خزائن نفت و گاز منطقه خلیج در اشتراک منافع با دولت ترکیه برای ایجاد یک اتحاد تجاری پرسود در خاورمیانه و در عین حال یک ائتلاف گونه سیاسی – منطقه ای در رقابت با جمهوری اسلامی ایران. ورود مستقیم دولتهای جمهوری اسلامی و روسیه در این جنگ و متعاقبا ورود دولت ترکیه به آن از ضلع شمالی، به اضافه تشدید رقابتها در عراق و به درجه حاشیه ای تری در یمن، چشم انداز رسیدن به توافق پایداری برای پایان دادن به جنگ سوریه را حتی با وجود توافق دولتهای آمریکا و روسیه با ابهامات و پیچیدگیهای زیادی درآمیخته است.

 

از زاویه زندگی مردم سوریه، از زاویه منافع مردم منطقه و بشریت پایان دادن فوری به این جنگ تماما ویرانگر کاملا ضروری و غیرقابل جایگزینی با هر گزینه دیگری است. با این میزان بسیار بالای تلفات انسانی و این ویرانی روزافزون مدنیت جامعه، که دولتهای درگیر در این جنگ به بار آورده اند، کار را به جایی رسانده اند که (با وام گرفتن از عبارت مارکس در رساله “هجده برومر”) میتوان گفت: “حتی پایان وحشتناک بهتر از وحشت بی پایان است”.

 

۲۳ سپتامبر ۲۰۱۶